توضیحات

فن شناوری در زیر آب یا غواصی علاوه بر اینکه کاربردهای صنعتی، پژوهشی و نظامی دارد، ورزش و تفریحی لذت‌بخش نیز به شمار می رود. غواصی مثل تمامی حوزه ها در سال‌های اخیر پیشرفت‌های شایان توجهی داشته و لذا انتقال دانش و روش‌های نوین غواصی به کشور ضرورتی دو چندان یافته است.

غواصی مداربسته چیست ؟

دستگاه غواصی مداربسته به سامانه ای اطلاق میشود که گاز تنفسی بازدم غواص مجددا به داخل دستگاه برگشت داده میشود،‌ دی اکسید کربن آن حذف میشود و مجددا به مدار تنفس غواص باز میگردد . امروزه دستگاه های غواصی مدار بسته زیادی در دنیا وجود دارد که بر اساس عمق عملیاتی و برند تقسیم بندی میشوند.

تفاوت غواصی مداربسته و مدارباز

برای غواصی از تجهیزات تنفسی زیر آب استفاده می شود بدین ترتیب که غواص با همراه داشتن هوای فشرده تنفسی که درون سیلندر غواصی ذخیره شده است به زیر آب رفته و غواصی می کند. در نوعی از غواصی که به غواصی «مدار باز» موسوم است، باز دم غواص درون آب تخلیه می‌شود لذا غواص باید برای رسیدن به عمق زیاد سیلندرهای متعددی را با خود حمل کند. تقریبا بیشترین لوازم غواصی که در حال حاضر در اغلب مکان‌های عمومی وجود دارند و مردم با آن سر و کار دارند یا می‌شناسند از نوع مدار باز است . این نوع سیستم اولین بار توسط Cousteau به غواصان تفریحی معرفی و عرضه شد  برای رفع این مشکل دستگاه غواصی «مدار بسته» ابداع شده که قادر است اکسیژن موجود در بازدم غواصی را بازیابی و با ترکیبات سیلندرهای کوچک همراه ترکیب کند . با استفاده از این دستگاه نیازی به حمل سیلندرهای سنگینی متعدد نیست و غواص می‌تواند با تجهیزاتی به مراتب سبکتر تا سه ساعت زیرآب تنفس کند.

مزایا سیستم مداربسته

از جمله مزایای سیستم های غواصی مداربسته میتوان به عدم خروج هوا اشاره کرد که باعث آن میشود تا صدایی از غواص به وجود نیاید این مزیت باعث آن شده تا غواصی مداربسته  برای فیلم بردای و پروژه های تحقیقاتی مطلوب باشد در غواصی نظامی نیز این مساله بسیار مورد توجه بوده و از انواع این دستگاه که خواص مغناطیسی ندارند استفاده میشود.

از دیگر مزایای دستگاه های مداربسته میتوان به مصرف گاز کم اشاده کرد که باعث آن میشود تا مصرف گاز (هلیوم) به خصوص در غواصی های عمیق بسیار از نظر اقتصادی به صرفه باشد.

یکی از بهترین مزایای ریبریدر ها کم صدا بودن و عدم خروج حباب هوا می باشد که به غواصان امکان نزدیک شدن بیشتر به موجودات زیر آبی که به صورت عادی از صدای حباب فرار میکنند را خواهد داد .و چون شما گازی که توسط خود شما گرم شده است تنفس می کنید امتیاز بزرگی برای غواصی در آبهای سرد خواهید داشت.

 غواصی مداربسته نیز مانند دسته بندی های دیگر غواصی تکنیکال نیاز به دوره های پیش نیاز و تخصصی خود دارد . غواصی مدار بسته بدون آموزش و کسب مهارت های لازم بسیار خطرناک است . هر مدل دستگاه غواصی مدار بسته دوره آموزشی اختصاصی خود را دارا میباشد.

انواع سیستم مداربسته

دستگاه ریبریدراساسا یک دستگاه متفاوت غواصی است. سیستمهای مدار بسته تنفسی، به گونه ای ساخته شده اند که قابلیت پالایش بازدم غواص را داشته و بازدم او را با حذف دی اکسید کربن و افزودن اکسیژن برای تنفس دوباره آماده کنند. در حال حاضر سه نوع دستگاه مداربسته وجود دارد که شامل دستگاه مداربسته اکسیژن، دستگاه مداربسته نیمه بسته و دستگاه مدار بسته کامل است. این دستگاه‌ها هر کدام دارای مزایا و معایب خاصی می‌باشند .

اجزای تشکیل دهنده انواع سیستم های ریبریدر

به طور کلی تمام دستگاه‌های مداربسته معمول اجزای مشترکی دارند. تمام آنها دارای حلقه تنفسی مجهز به یک دهنی هستند که از طریق آن غواص شروع به تنفس می‌کند اگر کل حلقه تنفسی (breathing loop) از جنس سفت ساخته شود غواص نمی‌تواند بازدم خود را دوباره به داخل برده و استنشاق کند به عبارتی مثل این است که بخواهیم در یک بطری نوشابه تنفس کنیم.

به همین علت نوعی کسیه نرم یا تاشو متصل به حلقه تنفس وجود دارد که بازدم غواص در آن می‌رود و آن باد می‌شود و وقتی نفس می‌کشد آن خالی می‌شود.به این وسیله counter lung گفته می شود که ساختاری شبیه شش یا ریه دارد.

بهره مند خاطرنشان کرد CO2 بازدم آن بالا رفته و به سطح خطرناکی می‌رسد به همین دلیل حلقه تنفس باید وسیله‌ای به نام قوطی جاذب CO2 داشته باشد که حاوی نوعی مواد شیمیایی می‌باشد که CO2 را جذب می‌کند. البته جاذب CO2 به تنهایی نمی‌تواند به غواص کمک کند تا غواص به صورت نامحدود غواصی کند چون اکسیژن در انتها در حلقه تنفسی توسط غواص مصرف می‌شود پس باید توسط یک سیستم اکسیژن نیز به سیستم یا حلقه تنفس (breath loop) تزریق شود تا غواصی ادامه پیدا کند.

 علاوه بر این، برای جلوگیری یا به عبارت دیگری پیشگیری از اینکه غواص همان هوای بازدم خود را دوباره مصرف کند، حلقه تنفسی به صورت یک طرفه و در جهت عقربه‌های ساعت طراحی شده است.

بدین دلیل است که upstream check valve و downstream check valve در دو طرف دهنی قرار گرفته‌اند و اجازه می‌دهند گاز (دم) از یک طرف وارد و بازدم فقط از طرف دیگر خارج شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های مشترک بسیاری از سیستم‌های تنفسی مدار بسته نحوه بستن یا shut-off کردن دهنی حلقه تنفسی است که می‌توان برای جلوگیری از ورود آب به حلقه تنفسی آن را زیر آب بست و اما تفاوت اساسی میان این سه نوع از دستگاه‌های مدار بسته در راه اضافه نمودن گازهای مختلف به حلقه تنفسی و کنترل غلظت اکسیژن در گاز تنفسی می‌باشد.

دستگاه مدار بسته اکسیژن ساده‌ترین نوع دستگاه از دستگاه‌های مداربسته است که نقطه شروع خوبی برای بحث در مورد دستگاه‌های پیچیده تر می‌باشد. دستگاه مدار بسته اکسیژن علاوه بر اجزای پایه ای که در ابتدا شرح داده شد، یک سیلندر اکسیژن خالص به عنوان گاز جایگزین مصرف شده توسط غواص دارد .  بعضی از انواع دستگاه‌های مداربسته اکسیژن، اکسیژن را به میزانی ثابت که توسط خود غواص انتخاب می‌شود به حلقه تنفسی وارد می کند با این حال سوخت و ساز بدن با توجه به تجهیزات و پیشامدها در غواص متفاوت است. از این رو در سیستم‌های Active اکسیژن خود به خود به سیستم اضافه می‌شود حتی هنگامی که در استراحت به سر می‌بریم که باعث به هدر رفتن گاز از حلقه تنفسی می‌باشد یا اینکه به اندازه کافی اکسیژن در هنگام کار سخت وجود ندارد که غواص به صورت دستی و نه اتوماتیک مجبور به اضافه کردن oxygen از bypass valve می‌شود.

وی گفت: بسیاری از دستگاه‌های مداربسته اکسیژن، سیستم passive addition را به دستگاه خود اضافه کرده‌اند که به موجب آن اکسیژن به میزان مصرف سوخت و ساز بدن غواص اضافه شده است.

یک راه ساده برای دستیابی به میزان بیشتر گاز در حال استفاده، استفاده کردن از شیر مکانیکی می‌باشد که گاز را به counter lung اضافه می‌کند، از این روش در هنگامی که counter lung کاملا از کار می‌افتد نیز استفاده می‌شود. بدین ترتیب که بدن غواص، اکسیژن را گرفته و دی اکسید کربن تولید می‌کند. دی اکسید کربن توسط جاذب حذف شده و حجم گاز در حلقه تنفسی کاهش پیدا می‌کند، در نهایت مکیدن کامل هوا از دهان باعث بسته شدن counter lung می‌شود و در این زمان باید به روش مانوآل و دستی توسط شیر مکانیکی به اکسیژن اضافه کرد.

 در این سیستم بسیار مهم و حیاتی است که هنگام شروع غواصی اکسیژن خالص را وارد حلقه تنفسی کنیم. اگر حجم زیادی از گازهای دیگر در حلقه تنفسی وجود داشته باشد، ممکن است غواص قبل از فعال شدن شیر مکانیکی دچار hypoxia شود. چرا که پتانسیل برای مسمومیت اکسیژن بسیار زیاد است.

مسمومیت اکسیژن (CNS) در اعماق بیشتر از شش متر یا 40 فوت به وجود می‌آید و مانع از بهره‌برداری بیشتر توسط این نوع دستگاه می‌شود و برای دستیابی به عمق‌های بیشتر باید از مخلوط گازهای دیگر (نیتروژن، هلیوم) استفاده کرد که مستلزم به کارگیری دستگاه‌های نیمه مداربسته یا مداربسته کامل است.

دستگاه نیمه مداربسته برخلاف دستگاه مدار بسته اکسیژن، دارای فرمهای گاز مخلوط مداربسته می‌باشد که در آن گازهای دیگری به غیر از اکسیژن خالص در نظر گرفته شده است.

انتخاب سیستم مداربسته مناسب

انتخاب صحیح ریبریدر نکته بسیار مهمیست چون سرمایه گذاری بزرگی خواهد بود و یکی از پیشرفته ترین تجهیزاتیست که شما به عنوان یک غواص خواهید داشت .ریبریدرهایی که شما در فروشگاه ها میبینید همه محصولات خوبی هستند و چون تکنولوژی ریبریدرها به سرعت به سوی پیشرفت می باشد آنها حتی بهتر هم خواهند شد.کلاسهای آموزش کار با ریبیریدر ها Advanced Rebreather Diver و Tec CCR courses واجد شرایط بودن شما را با توجه به ریبریدر مشخص برای تمرین شما تایین میکند.همانطور که میدانید شما فقط قادر خواهید بود با دستگاهی که با آن آموزش دیده اید غواصی کنید و غواصی با مدلهای دیگر تنها بعد از گذراندن دوره Rebreather Qualification برای شما امکان پذیر می باشد.پس استفاده از ریبریدر مشخص شده برای تمرین و گذراندن دوره های ریبریدر ها کلید مهمی برای انتخاب ریبریدر مناسب شما می باشد.

محافظت از دستگاه های ریبریدر

در اولین قدم دفترچه راهنمای شرکت سازنده را به دقت مطالعه نمایید. تنظیم کردن و روشهای غواصی نسبت به دستگاه های مختلف تغییر خواهد داشت.تنظیم کردن ریبریدر در زمان آموزش و همراه داشتن دفترچه راهنمای شرکت سازنده برای چک کردن دوباره هر مطلبی قبل از غواصی لازم می باشد. توجه داشته باشید سرویس ریبریدرها باید توسط تکنسین مشخص شرکت سازنده در هر سال انجام شود.